Ακροπόλ Παλλάς

ΤΡΙΤΗ, 9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2018

Μετά από τις 40 μέρες που αφιερώσαμε στην ενημέρωση, τη συνεργασία και το σχεδιασμό, μπορούμε σήμερα να καταθέσουμε τις στρατηγικές κατευθύνσεις μας για το επόμενο διάστημα.

Θεωρούμε σημαντικό να καθιερώσουμε στον διάλογο του υπουργείου Πολιτισμού με τους θεσμικούς και τους ανεξάρτητους δημιουργικούς δρώντες, καθώς και τις κοινότητες πολιτιστικής παραγωγής, χρήσης και κατανάλωσης, ένα σύγχρονο λόγο για τον πολιτισμό όσον αφορά την εννοιολόγηση, τις στρατηγικές προτεραιότητες, τη διαχείριση. Έχουμε ανάγκη τον διάλογο με τους ανεξάρτητους δημιουργούς που διαρκώς ανανεώνουν την αντίληψη μας για τον κόσμο, κι επίσης το διάλογο με όλες τις τόσο διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, διότι ο πολιτισμός αναπνέει μέσα στην καθημερινότητα τους, οι πολίτες παράγουν, δεν καταναλώνουν μόνο, τον πολιτισμό. Σκοπεύουμε να αρθρώσουμε έναν σύγχρονο λόγο  για τον πολιτισμό, να μοιραστούμε μαζί σας το νόημα που κινεί τις στρατηγικές και τις προτεραιότητες μας, να προσπαθήσουμε να μετατρέψουμε την διαχείριση σε πολιτική διαδικασία.   

Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018

Το βιβλίο και οι μετανάστες φαίνονται καταρχάς σαν δύο ξένοι ασύμπτωτοι κόσμοι σε μια διεθνή Έκθεση βιβλίου στη σημερινή συγκυρία της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Τι δουλειά έχουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες σε έναν χώρο στον οποίο δεν ανήκουν γλωσσικά και πολιτισμικά; Επιπλέον, το μεταναστευτικό είναι ένα από τα κατεξοχήν πολιτικά ζητήματα που προκαλούν φοβίες για την διακινδύνευση και νόθευση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, την «υπεράσπισή» του απέναντι στους ξένους, τους διαφορετικούς. Στο όνομα αυτού του πολιτισμού και της καθαρότητάς του, ποικίλα ακροδεξιά σχήματα αναλαμβάνουν να νομιμοποιήσουν τη δράση τους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Αλλά, στην πραγματικότητα, πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε μαζί με την Χάνα Άρεντ ότι ο ίδιος αυτός ο ευρωπαϊκός πολιτισμός φέρει το σοβαρό βάρος σκοτεινής ιστορίας, ολοκληρωτικών ιδεολογιών, καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων, στρατοπέδων συγκέντρωσης, ανορθολογισμού. Είναι η όψη της ιστορίας μας που θέλουμε να ξεχάσουμε, αλλά που αποτελεί την άλλη όψη της ευρωπαϊκότητας που μας αρέσει να προβάλουμε. Σε μια εποχή που η ακροδεξιά φαίνεται να ενδυναμώνεται σε όλη την Ευρώπη, που στο όνομα της ασφάλειας απέναντι στον «ξένο» ενεργοποιούνται τα πιο αντιδραστικά αντανακλαστικά των κοινωνιών μας, που ξανα-ανεχόμαστε δίπλα μας στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν είναι δυνατόν να μένουμε αμέτοχοι παρατηρητές ούτε να επικαλούμαστε το άλλοθι της άγνοιας ή της αθωότητας.

Υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού σημαίνει την απάντηση στο ερώτημα ποιόν πολιτισμό θέλουμε; Θέλουμε την παράδοση της ανεξιθρησκίας, του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας ανάμεσα στα φύλα, των δικαιωμάτων των παιδιών, του Διαφωτισμού και της αυτοκριτικής ευρωπαϊκής συνείδησης, ή τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της φυλετικής και πολιτισμικής ανωτερότητας, της αποικιοκρατίας και του περίκλειστου εθνικισμού, των κοινωνικών ιεραρχιών και της πειθαρχίας κάτω από αυταρχικούς κανόνες;

Και αν όλοι και όλες θα απαντήσουν το πρώτο, το ζήτημα δεν είναι να περιχαρακώσουμε αξίες όπως η κοινοβουλευτική δημοκρατία, το κοινωνικό κράτος, ο ανθρωπισμός, η αλληλεγγύη με τρόπο που να αφορούν περίκλειστες ταυτότητες. Αυτός είναι ο μόνος βέβαιος τρόπος για να τις ακυρώσουμε στην πράξη και να οδηγήσουμε τις κοινωνίες μας σε μέλλοντα δυστοπικά. Το ζήτημα είναι πώς θα εφαρμόσουμε πιο τολμηρές πολιτικές, στην κατεύθυνση της συμπερίληψης και της εμβάθυνσης της δημοκρατίας. Θα είναι μια ανάσα τόσο για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όσο και για τις σε μεγάλο βαθμό γερασμένες δημοκρατίες μας.

Ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν συγγραφείς και εκδότες, λογοτέχνες, ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες, στην επικοινωνία με το κοινό, στη δημιουργία αναγνωστικών κοινοτήτων, στην ανάδυση και έκφραση ιδεών και συναισθημάτων, τα οποία θα δημιουργήσουν μια Ευρώπη που θα στοχαστεί πάνω στη μεταναστευτική εμπειρία ως μια καινούργια πρόκληση στην οποία πρέπει να απαντήσει με υπευθυνότητα, διορατικότητα και δημοκρατική ευθυκρισία;

Οι ευθύνες όλων μας, και κυρίως όσων χειρίζονται το λόγο και τον διαδίδουν είναι εξίσου μεγάλες με εκείνων που χαράζουν πολιτική, γιατί δημιουργούν την ατμόσφαιρα που μπορεί να ευνοήσει την αλληλεγγύη και τη συμβίωση ή τη δυσανεξία και το μίσος.

Είναι κρίσιμο να θυμόμαστε ποιο είναι πραγματικά το διακύβευμα.

Η Υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά για το 9^ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας

Πρωτοπορία και κινηματογράφος χορεύουν εδώ και δεκαετίες ένα ταγκό για δύο. Ο κινηματογράφος, η τέχνη της κινούμενης εικόνας, αποτέλεσε ούτως ή άλλως μια από τις μεγάλες πρωτοπορίες του 20ου αιώνα. Μεταμόρφωσε όχι μόνο την καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά και τον τρόπο που την φαντάζονταν, τον τρόπο που ονειρεύονταν το μέλλον. Έφτιαξε μια νέα γραμματική για τον κόσμο, και μάλιστα μια γραμματική που γοήτευε ολοένα και ευρύτερα κοινά. Ο κινηματογράφος, αντίθετα με άλλες μορφές τέχνης, ποτέ δεν αποκόπηκε από το ευρύ κοινό. Τα φώτα και οι δεξιώσεις στις επίσημες πρεμιέρες πήγαιναν πλάι πλάι με τον πασατέμπο στο θερινό σινεμά της γειτονιάς. Ο πειραματικός κινηματογράφος δεν αναμετρήθηκε μόνο με καινούργιες φόρμες. Δοκίμασε νέα σενάρια για τον κόσμο μας, συναντήθηκε με τα κοινωνικά κινήματα, έβαλε σε εικόνες και ήχο τις αγωνίες και τα αδιέξοδα των ανθρώπων απέναντι στις μικρότερες και τις μεγαλύτερες στροφές των καιρών. Και παράλληλα, οι κινηματογραφικές ταινίες έγιναν το αποκούμπι της φτωχολογιάς, αντανάκλαση και διέξοδος από τις πιέσεις του καθημερινού μόχθου. Η πρωτοπορία και ο πειραματισμός συναντήθηκαν πολλές φορές με την ποπ κουλτούρα. Άλλες τόσες κινήθηκαν σε δρόμους ασύμπτωτους.

Πού στέκονται οι πρωτοπορίες σήμερα; Πώς σχετίζονται με τις αγωνίες και τα αδιέξοδα της εποχής μας και πόσο μπορούν να εμπνεύσουν τους θεατές να φανταστούν ένα καινούργιο σενάριο για τον κόσμο; Πόσο έχουν αλλάξει οι θεματικές και οι φόρμες από τις πρωτοπορίες των αρχών του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα; Πώς επηρεάστηκαν από τη συνάντησή τους με τον εμπορικό κινηματογράφο και τα δίκτυα παραγωγής; Πόσο, και κυρίως πόσοι, καταλαβαίνουν τις γλώσσες της πρωτοπορίας; Πώς θα γίνει η πρωτοπορία υπόθεση όχι μόνο των σινεφίλ, αλλά και ενός κοινού που είναι διστακτικό στο να την προσεγγίσει; Τα ερωτήματα αυτά είναι κεντρικά για να καταλάβουμε τη θέση του πειραματικού και πρωτοποριακού κινηματογράφου στο πολιτισμικό σύμπαν των ημερών μας.

Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου είναι από τους λίγους θεσμούς στην Αθήνα που φροντίζουν να διαμεσολαβεί την πρωτοπορία και να την φέρνει στην κεντρική σκηνή. Φτιάχνει τα πλαίσια μέσα από τα οποία μπορούμε να την προσεγγίσουμε. Διευκολύνει τη συνάντηση ανάμεσα σε παλιούς και νέους δημιουργούς, ανάμεσα σε καθιερωμένες και πειραματικές κινηματογραφικές φόρμες, ανάμεσα στην εγχώρια και την παγκόσμια παραγωγή. Πάνω από όλα, καθιστά τον πρωτοποριακό κινηματογράφο «ορατό» στο κοινό. Ξεκλειδώνει έναν κόσμο που σε πολλούς μοιάζει απρόσιτος. Ευχή μας να διευρύνεται διαρκώς, να γίνεται περισσότερο ποικιλόμορφο, να ενθαρρύνονται νέες και πολυδιάστατες αναγνώσεις.

Με αυτές τις σκέψεις, και συγχαρητήρια στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας για την προσφορά της στην κινηματογραφική τέχνη στην Ελλάδα, καλωσορίζω την έναρξη του 9ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου.

Από πού γεννιέται το καινούργιο; Πώς μπορεί η σύγχρονη τέχνη να αφουγκραστεί τους προβληματισμούς και να συντονιστεί με τις σημερινές κοινωνίες της πολυπολιτισμικότητας, της κρίσης, της κατάτμησης, της ρευστότητας και των συχνών εναλλαγών, της ψηφιακής πραγματικότητας, των πολλαπλών και παράλληλων επιπέδων, των πολώσεων, της υβριδικότητας; Πώς μπορεί η τέχνη να κατεβεί από τον Παρνασσό, να βγει από τις απαστράπτουσες αίθουσες των εκθέσεων και να συνομιλήσει με το ποικίλο πλήθος που κυκλοφορεί στους δρόμους; Πώς μπορεί να μεταφράσει το ιδίωμα της πρωτοπορίας στις γλώσσες που ακούγονται γύρω μας, χωρίς να θυσιάσει τα νοήματα που θέλει να μεταδώσει; Πώς μπορεί να διαπραγματεύεται με τον εαυτό της, προκαλώντας το ενδιαφέρον μυημένων και αμύητων;     

Προσδοκούμε οι Μπιενάλε, όπως και τα φεστιβάλ στον κινηματογράφο, να αποτελέσουν κόμβους μιας νέας ανεξάρτητης πολιτικής για τον πολιτισμό, μακριά από πατερναλισμούς και αποκλεισμούς.

Προσδοκούμε ο θεσμός να μην είναι βιτρίνα έκθεσης έργων, αλλά να παρακινεί και να διαμορφώνει τους νέους καλλιτέχνες να σκεφθούν ριζοσπαστικά και να τους ωθεί σε διάλογο μεταξύ τους αλλά και με τους πιο απίθανους συνομιλητές.

Προσδοκούμε από την τέχνη να μας κάνει να δούμε τα πράγματα, και τον εαυτό μας ανάμεσά τους, διαφορετικά, εκτός πλαισίου, από οπτικές γωνίες που δεν είχαμε σκεφτεί πριν. Και να μας καλεί να δούμε την ίδια την τέχνη και τις σχέσεις μας μαζί της με τον τρόπο αυτό.

Προσδοκούμε να μας δείξει η Μπιενάλε της Αθήνας τη σχέση της με την πόλη. Έχει αναπτύξει οργανικούς δεσμούς μαζί της, ανήκει στα δρώμενά της, ή απλώς φιλοξενείται σ’ ένα χώρο της, όπως θα φιλοξενούνταν σε έναν οποιοδήποτε χώρο;

Προσδοκούμε τέλος η Μπιενάλε να ανανεώσει το πολιτισμικό κεφάλαιο της χώρας, να στοχαστεί στο χτες και στο σήμερα, να μην είναι μια κλειστή ετεροτοπία, αλλά να ξαναφέρει την ουτοπία ως ανοιχτή δυνατότητα. 

Ζητάμε πολλά; Θα δείξει. Καλή επιτυχία!

Αμβλύνοντας τη δυσπιστία, προάγοντας την επικοινωνία μεταξύ των λαών, σε μια κατεύθυνση δημοκρατική

«Η τυραννία της Ελλάδας στη Γερμανία», «Η Γερμανία καταδυναστεύει την Ελλάδα». Οι παραδοχές αυτές, όσο και αν ακούγονται αντιφατικές, ήταν καθοριστικές για την αμοιβαία εικόνα και τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και των λαών τους σε διαφορετικές χρονικές συγκυρίες στη διάρκεια των τελευταίων 100 χρόνων. Η πρώτη είναι τίτλος δημοφιλούς βιβλίου στον μεσοπόλεμο, η δεύτερη ακουγόταν συχνά στην περίοδο της οικονομικής κρίσης. Υπάρχουν κι άλλες, που η καθεμιά τους ακουμπά σε διαφορετικές συναντήσεις μεταξύ των δύο λαών. Μπορεί να πει κανείς ότι οι δύο χώρες σε έναν βαθμό συνδιαμορφώθηκαν. Πράγματι, η Γερμανία του 19^ου αιώνα διαμορφώθηκε υπό την αιγίδα του ελληνικού κλασικισμού. Και η Ελλάδα έγινε κράτος την ίδια εποχή, από μια βαυαρική δυναστεία και τους νομοθέτες της. Γερμανικό μοντέλο ακολούθησε το ελληνικό πανεπιστήμιο και γερμανοσπουδαγμένοι ήταν οι πρώτοι καθηγητές του. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα διχάστηκε, όταν ο βασιλιάς υποστήριζε να παραμείνει η χώρα ουδέτερη, ευνοώντας τα γερμανικά συμφέροντα, ενώ ο πρωθυπουργός υποστήριζε την ανάμιξή της στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ. Και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί επέβαλλαν στην Ελλάδα μια πολύ σκληρή κατοχή, με βαρύ φόρο σε ανθρώπινες ζωές και τεράστιες καταστροφές στις υποδομές και την οικονομία. Συνέπεια αυτής της κατοχής ήταν και ο ελληνικός εμφύλιος, που αποτελεί μια από τις πιο τραυματικές περιόδους της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Τη δεκαετία του 1960 οι Έλληνες μετανάστευσαν στη Γερμανία, βρίσκοντας διέξοδο από την κατεστραμμένη οικονομία της χώρας και συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην ανοικοδόμηση της Γερμανίας. Στην περίοδο της δικτατορίας του 1967, η Γερμανία στάθηκε αλληλέγγυα στον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ελλάδα. Την περίοδο της οικονομικής κρίσης, η Γερμανία πίεσε την Ελλάδα για έξοδο από την ευρωζώνη. Δυο αιώνες Ελλάδα και Γερμανία χορεύουν, πότε φιλικά και πότε εχθρικά. Και σήμερα;  

Εδώ έρχεται να συμβάλλει καθοριστικά η πολιτισμική πύλη Ελληνογερμανικές Συναντήσεις / diablog.eu. Λειτουργώντας ως πολιτισμικός διαμεσολαβητής, γεφυρώνει το κενό της ανοικειότητας, προσπαθώντας να αμβλύνει τη δυσπιστία όχι με μια από τα πάνω παρέμβαση, αλλά προάγοντας την επικοινωνία μεταξύ των λαών. Δημιουργεί τον απαραίτητο χώρο και το αναγκαίο ασφαλές περιβάλλον, ώστε οι πολίτες των δύο χωρών να μπορούν, με συστηματικό και δομημένο τρόπο, να επικοινωνούν τις εμπειρίες τους, να μοιράζονται τις σκέψεις τους, τις ανησυχίες και τα όνειρά τους, μέσα από την πολιτισμική τους παραγωγή να μεταφράσουν οι μεν αυτό που λένε οι δε. Αποτελεί τομή στον τρόπο που διαχειριζόμαστε την διαδικασία πολιτισμικής οικείωσης και μάλιστα σε μια κατεύθυνση δημοκρατική. Για το λόγο αυτό αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στην Michaela Prizinger, μια λαμπρή φιλόλογο, μαθήτρια του Gunnar Hering, ενός επίσης μεγάλου γερμανού ιστορικού που έγραψε διεισδυτικές αναλύσεις για την Ελλάδα, που είχε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει τις Ελληνογερμανικές Συναντήσεις, και σε όλους όσους συμμετέχουν σε αυτό το εγχείρημα.

Θερμά συγχαρητήρια αξίζουν επίσης στο πολιτιστικό ταμείο του Βερολίνου Hauptstadtkulturfond και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την υποστήριξη του συνεδρίου. Με αυτές τις σκέψεις και με την ελπίδα να αποτελέσει εφαλτήριο για μια στενότερη επικοινωνία μεταξύ των δύο λαών στην λογοτεχνική και γενικότερα την πολιτισμική παραγωγή, εύχομαι κάθε επιτυχία στο Syn_Energy_Berlin_Athens.

17.10.2018

22 Σεπτεμβρίου 2018

Το κλίμα, η γλώσσα και ο τόνος των ταινιών μικρού μήκους διαφέρει ριζικά από τις άλλες γραφές, τα μέσα και τα μηνύματα που κυκλοφορούν γύρω μας.

Γεννημένες μέσα στο ίδιο οικονομικό και κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον τα χρόνια της κρίσης, οι μικρού μήκους ταινίες αποτελούν μια όαση στοχασμού, προβληματισμού, άμεσων ή υπαινικτικών αναφορών σ’ αυτήν. Επιλέγουν να είναι περισσότερο μαρτυρίες και μελέτες της κρίσης παρά καταγγελίες της. Διαφέρουν στην ένταση, που τη χρησιμοποιούν με μέτρο, ενώ στις δύο άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται εκκωφαντικά και καθ’ υπερβολή, διαφέρουν στην αναζήτηση των αιτίων, των ενόχων, των λύσεων.

Η κρίση στις μικρού μήκους ταινίες δεν ήταν η αρχή και το τέλος, αλλά ένας σκληρός πυρήνας προβλημάτων στη ζωή των ανθρώπων που πρέπει να τον διαχειριστούν και να τον υπερβούν. Ο φακός είναι επικεντρωμένος στις μικρές ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, στα συνηθισμένα προβλήματα. Τις κατοικούν μικροεπαγγελματίες, μισθωτοί, οικογένειες, ζευγάρια, πρόσφυγες. Αφορούν στάσεις ζωής, ηθικά διλήμματα ή ακόμη και τα μεγάλα αφηγήματα στα οποία η εποχή μας οδηγεί.

 Οι νεαροί και νεαρές, κατά τεκμήριο, σκηνοθέτες που τις έχουν γυρίσει αναφέρονται στην αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που επικρατεί στους ευάλωτους μεσαίους ανθρώπους. Μιλούν για το φόβο, το θυμό, το αίσθημα αδικίας αλλά και την εσωτερική απελπισία. Αγγίζουν τις χορδές της ευαισθησίας, τις κλίμακες του τυχαίου, τα σχέδια εξόδου από το αδιέξοδο έτσι όπως συνήθως γίνονται κάτω από πίεση, πρόχειρα, χωρίς επεξεργασία και προοπτική. Στη θέση της μεγαλοστομίας και της ρητορικής, εδώ βρίσκει κάποιος ρεαλιστικές υπαινικτικές σκηνές, μετρημένους διαλόγους, σκεπτικά πρόσωπα και βλέμματα απορίας. Δεν αφήνεται χώρος για κραυγαλέες καταγγελίες και συμβολικές αντιπαραθέσεις, το παράπονο, η αγωνία, το δάκρυ είναι πολύ προσωπική έκφραση που δεν προσφέρεται για δημόσια κατανάλωση, αντίθετα την αποφεύγει.

Σ’ αυτή την κλίμακα αποχρώσεων υπάρχει χώρος για παρατήρηση, διάλογο, κατανόηση. Είναι μια κινηματογραφική κουλτούρα, που ανασαίνει στους ρυθμούς της κοινωνίας και των προβλημάτων της, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Αυτή η διαπίστωση με κάνει τώρα να είμαι προσεκτική στα νέα μηνύματα που μας επιφυλάσσουν αυτή τη χρονιά οι δημιουργοί. Η τέχνη έχει το προνόμιο να διαισθάνεται όχι μόνο τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα αλλά και τη στιγμή της προσδοκίας για καλύτερες μέρες. Τέτοιες στιγμές ζήσαμε στο φεστιβάλ φέτος.

Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου 2018–

Αυτό ήταν που έκανε τον Παύλο Φύσσα επικίνδυνο για την Χρυσή Αυγή. Η τέχνη του προκαλούσε δυσανεξία με τον ίδιο τρόπο που προκαλεί δυσανεξία η ελευθερία της έκφρασης. Ήταν η έμπρακτη αμφισβήτηση του δόγματος ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ζεις. Η Χρυσή Αυγή αποφάσισε να τον αφανίσει, για να αφανίσει την πολιτισμική πρακτική του, την απήχηση της μουσικής γλώσσας του Killah P. στα νέα παιδιά που δεν θέλουν να τους λένε τι και πώς θα κάνουν. Ο Παύλος Φύσσας δολοφονήθηκε επειδή αρνήθηκε να φοβηθεί ενόσω βρισκόταν στη «γειτονιά» του. Είχε μια άλλη αντίληψη για τη λαϊκή γειτονιά της εργασίας και της σχόλης, των ονείρων και των τραγουδιών, της παρέας, της αξιοπρέπειας, των αγώνων. Οι γειτονιές του Killah P. είναι οι συμμετοχικοί χώροι όπου ανθίζουν οι νεανικές κουλτούρες, οι αντιστάσεις απέναντι στον φασισμό και η ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο. Από αυτόν τον χώρο θα έρθει η ιστορική δικαίωση του Παύλου Φύσσα.

Ο Παύλος Φύσσας ήταν ενεργό μέλος της ανεξάρτητης μουσικής σκηνής από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν ακόμη δούλευε στην ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη στο Πέραμα. Εκφράστηκε μέσα από τη χιπ χοπ και το low bap, τα μουσικά είδη που άνθιζαν στην περιοχή, μακριά από δισκογραφικές εταιρείες και εμπορικά δίκτυα. Γι’ αυτόν η μουσική παραγόταν από τον κόσμο και για χάρη του. Συναυλίες χωρίς εισιτήριο, στις πλατείες και τις γειτονιές, που απηχούσαν τις ανησυχίες των νέων της γενιάς του, τις δυσκολίες της καθημερινής βιοπάλης, την αναμέτρηση με το φίδι του φασισμού που είχε αρχίσει να ζώνει τις λαϊκές γειτονιές. Οι δολοφονίες του Γρηγορόπουλου και του Τζουλιάνι, η κρίση, ο ρατσισμός απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες, η κρατική βία, το όραμα ενός δικαιότερου κόσμου ήταν οι κύριες θεματικές των τραγουδιών του. Ο Killah P. ήθελε να τελειώνει με το παρελθόν, το «ήθος του οποίου είχε αυτοκτονήσει», για χάρη ενός ομορφότερου αύριο. Με την τέχνη του έφερε στο προσκήνιο το «ακατέργαστο», απαράμιλλα όμως ζωντανό, υλικό της καθημερινής κουλτούρας. Αναπαράστησε τις νέες πρακτικές και τις αντιφάσεις που γέννησε η εποχή της κρίσης. Το σύστημα κατηγόρησε το έργο του για χυδαιότητα. Ο ίδιος έλεγε πως το έργο του ήταν «αυστηρώς ακατάλληλο για ανήλικους, φιλότεχνους και για φιλόφιλους». Ήταν κατάλληλο για ανθρώπους με σάρκα και οστά, με προβλήματα και όνειρα, που γύρευαν, όπως κι αυτός, μια ανάσα ελπίδας. Ήταν κομμάτι της λαϊκής κουλτούρας, των ανθρώπων που αναμετριούνται με τους πραγματικούς όρους της κοινωνικής μας ύπαρξης, του φαντασιακού που τροφοδοτεί τις καθημερινές μας πολιτισμικές αναπαραστάσεις.

Χαιρετισμός της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μυρσίνης Ζορμπά

Μαθήτευσα στο χώρο του βιβλίου ως εκδότρια κοντά σε συγγραφείς, ποιητές, μεταφραστές, βιβλιοθηκονόμους, τυπογράφους. Κόσμος μαγικός! 

Αγάπησα τις βιβλιοθήκες, τα βιβλία και πιστεύω πως η στέρησή τους συνιστά μια μεγάλη κοινωνική αδικία. Ο πολιτισμός του βιβλίου ήταν ο σταθερός προσανατολισμός μου. 

Εργάστηκα κοντά σε πολιτικές προσωπικότητες με όραμα και με ευρύτερη πολιτική αντίληψη. Έμαθα ότι η πολιτική χρειάζεται ιδέες, συνέπεια αλλά και μεθοδικότητα στη διαχείριση και την εφαρμογή.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ήταν ένα εργαστήρι πολιτισμού, που επεξεργάστηκε τις μεθόδους και τους τρόπους με τους οποίους οι καλύτερες ιδέες, οι μεγάλες αξίες δεν μένουν στα ράφια των βιβλιοθηκών, αλλά περνούν στα χέρια μικρών και μεγάλων, έτσι ώστε ο πολιτισμός να σημαίνει τον πολιτισμό της καθημερινής ζωής. 

Η θητεία μου στην Ευρωβουλή ήταν ένα παρατηρητήριο για την πολιτική του πολιτισμού στην Ευρώπη, για τη μελέτη των τρόπων μέσα από τους οποίους η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημαίνει δημιουργία κοινού πολιτισμού.

Ένιωσα την ανάγκη να μελετήσω και να κατανοήσω βαθύτερα την πολιτισμική πραγματικότητα μέσα στην οποία ζούμε, αναπνέουμε και συμμετέχουμε. Την ιστορία της, τη θεωρητική και τη διαχειριστική της πλευρά. Η πολιτική του πολιτισμού υπήρξε το αντικείμενο επιστημονικής ενασχόλησής μου, και τα συμπεράσματα τα συνόψισα στο πρόσφατο βιβλίο μου, «Η πολιτική του πολιτισμού στην Ελλάδα και την Ευρώπη» (2014).

Δεν μπορώ να δω τον πολιτισμό σαν ανωτερότητα κάποιων απέναντι σε άλλους, σαν πολυτέλεια, σαν βιτρίνα, σαν ανταγωνιστικό κατόρθωμα αλλά σαν ανθρώπινη καλλιέργεια, διεργασία, σχέση και διάλογο με τους άλλους, δημιουργικότητα, φαντασία αλλά και προσπάθεια για την βελτίωση της καθημερινής ζωής. Η έννοια της πολιτισμικής δημοκρατίας, η αντιμετώπιση των καινούργιων και των παλιών ανισοτήτων και διακρίσεων, είναι σταθερή μου επιδίωξη. Ο πολιτισμός έχει ξεπεράσει πια την παλιά αντίληψη να θεωρείται πλέον προνόμιο κι έχει γίνει δικαίωμα των πολιτών. Οι ανισότητες πρόσβασης στα αγαθά του πολιτισμού και οι διακρίσεις δηλητηριάζουν τις κοινωνίες μας.

Και βέβαια πολιτισμός και παιδιά. Έμαθα από το «Δίκτυο για τα δικαιώματα του παιδιού» που ιδρύσαμε με φίλες και φίλους στις πιο δοκιμαζόμενες γειτονιές της Αθήνας. Το Δίκτυο στάθηκε με αλληλεγγύη στις πιο δύσκολες στιγμές της κρίσης, φέρνοντας μαζί τις οικογένειες των μεταναστών και των μόνιμων κατοίκων της πόλης, όπου ο πολιτισμός-τα βιβλία-οι τέχνες ήταν η κοινή γλώσσα επικοινωνίας. Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι κόσμημα για να φαινόμαστε όμορφοι.

Η κρίση απέδειξε ότι οι άνθρωποι του πολιτισμού είναι επίμονοι, αμετανόητοι, ευφάνταστοι, δημιουργικοί, ανθεκτικοί. Γι’ αυτό και ο πολιτισμός στον καθρέφτη της κρίσης έχει να διδάξει στην κοινωνία μας πολλά για την εφευρετικότητα, την αλληλεγγύη και τη σημασία της συμμετοχής στην κοινότητα. 

Τώρα η μεγάλη πρόσκληση είναι να δούμε ποιες αλλαγές έφερε η κρίση στους πολιτισμικούς θεσμούς και στην κουλτούρα που μοιραζόμαστε και να κοιτάξουμε μπροστά, στο όραμα της επόμενης ημέρας, της επόμενης περιόδου. Επομένως το υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να ανταποκριθεί σ’ αυτόν τον πιο παραγωγικό και δημιουργικό ρόλο που καλείται να παίξει. Έργο του είναι να προκαλεί τη δημιουργικότητα, να μην αρκείται στα παλιά και καθιερωμένα, να στηρίζει πειραματικές ιδέες, να κινεί την πολιτική οικονομία των νοημάτων.

 Θα είμαστε εδώ για να ανοίξουμε το διάλογο, να συνεργαστούμε με τις πιο δημιουργικές δυνάμεις για να συγκροτήσουμε και να οργανώσουμε το καινούργιο κοινό όραμα που έχει ανάγκη η κοινωνία μας μετά τα χρόνια της εθνικής κατάθλιψης.

Η Ελλάδα βγαίνει από την κρίση με τραύματα, με μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες, που σημαίνουν επίσης και μεγαλύτερες ανισότητες στην πρόσβαση στον πολιτισμό. Ζούμε σε εποχές που αναδύονται και συγκροτούνται νέες ταυτότητες, που χρειάζεται να συμβιώσουμε με τη Διαφορετικότητα, να συνεργαστούμε, να αναπτύξουμε καινούριες συμμετοχικές πολιτιστικές πρακτικές, να αντεπεξέλθουμε στους νέους όρους παραγωγής, διακίνησης και κατανάλωσης πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών.

Προκλήσεις, όπως οι μεγάλες αλλαγές στις τεχνολογίες, η οικονομία και η περιφερειακή ανάπτυξη, ο τουρισμός αναζητούν απαντήσεις. Η πολιτική του πολιτισμού δεν έχει δικαίωμα να είναι ρομαντική, πρέπει να διαθέτει αξιόπιστους και αποτελεσματικούς θεσμούς και δημόσιους οργανισμούς, να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, να εξασφαλίζει την ανάπτυξη των πόλεων, να στηρίζει τη δημιουργία και τους καλλιτέχνες ώστε τα οράματα και τα έργα τους να προκαλούν τις προσδοκίες μας για το μέλλον και να διευρύνουν τον διανοητικό μας χάρτη. Πρέπει επίσης, πολύ σημαντικό, να συντελεί στη συγκρότηση και την ενίσχυση της πολιτισμικής ιθαγένειας των πολιτών. 

Πολιτισμική ιθαγένεια που χαρακτηρίζεται από αξιοπρέπεια, ιστορική συνείδηση, εξωστρέφεια, αλληλεγγύη, δημοκρατικές αρχές, σεβασμό στη διαφορετικότητα, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις, αντλώντας από τις καλύτερες παραδόσεις που διαθέτει η χώρα. Μια νέα εικόνα του εαυτού μας και της χώρας, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, είναι αναγκαίο να υπάρξει. Γι’ αυτό θα εργαστούμε το επόμενο διάστημα.

Τον Ιούλιο με τα σχολεία κλειστά, δάσκαλοι και μαθητές έχουν πάρει τον δρόμο για εξοχές και κατασκηνώσεις. ΄Ερημες οι σχολικές αυλές και το βουητό του παιδόκοσμου ηχηρά απόν από το κέντρο.

Ωστόσο, στις γειτονιές αλλά και στις παρυφές της πόλης μερικές χιλιάδες παιδιά-πρόσφυγες διψασμένα για σχολείο λαχταρούν να έρθουν σε επαφή με την ελληνική γλώσσα και γραφή κι ονειρεύονται ένα πραγματικό θρανίο, ένα πραγματικό σχολείο, έναν πραγματικό δάσκαλο ή δασκάλα.

Να ανοίγεις το τετράδιο και να γράφεις ή να διαβάζεις από αριστερά προς τα δεξιά; Κάθε γράμμα ξεχωριστό χωρίς να ακουμπάει στο προηγούμενο; Λέξεις που αρχίζουν από σύμφωνα, δηλαδή δεν ακούγεται ε-Σχιστό; Μεγάλες οι προκλήσεις κι άλλη τόση και η καταπληκτική όρεξη «των παιδιών που πέρασαν θάλασσα» να μάθουν, να υπερβούν το εμπόδιο της γλώσσας, να επικοινωνήσουν με κάθε τρόπο. Continue reading →